NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
حَيْوَةُ
بْنُ
شُرَيْحٍ الْحَضْرَمِيُّ
حَدَّثَنَا
بَقِيَّةُ حَدَّثَنِي
بَحِيرٌ عَنْ
خَالِدِ بْنِ
مَعْدَانَ
عَنْ أَبِي
بَحْرِيَّةَ
عَنْ مُعَاذِ بْنِ
جَبَلٍ عَنْ
رَسُولِ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
أَنَّهُ
قَالَ الْغَزْوُ
غَزْوَانِ
فَأَمَّا
مَنْ ابْتَغَى
وَجْهَ
اللَّهِ
وَأَطَاعَ
الْإِمَامَ
وَأَنْفَقَ
الْكَرِيمَةَ
وَيَاسَرَ
الشَّرِيكَ
وَاجْتَنَبَ
الْفَسَادَ
فَإِنَّ
نَوْمَهُ
وَنُبْهَهُ
أَجْرٌ
كُلُّهُ
وَأَمَّا
مَنْ غَزَا
فَخْرًا
وَرِيَاءً
وَسُمْعَةً
وَعَصَى
الْإِمَامَ
وَأَفْسَدَ
فِي
الْأَرْضِ
فَإِنَّهُ
لَمْ
يَرْجِعْ
بِالْكَفَافِ
Muaz b.Cebel'den rivayet
olunduğuna göre, Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Savaş ikidir:
Allah'ın dinini
yüceltmek isteyen, devlet başkanına itaat eden, (cihad yolunda) malını ve
canını harcayan, (silah) arkadaşına kolaylık gösteren ve fesattan kaçan
kimse(nin yaptığı savaş). Bu şekilde savaşan kimsenin uykusu da uyanıklığı da
sevabtır.
Övünmek, gösteriş ve ün
için savaşan, devlet başkanına itaat etmeyen" ve yeryüzünde fesat çıkaran
kimse(nin savaşı). Bu (şekilde savaşan) kimse (günahını karşılamaya) yeterli
bir sevab ile dönmez."
İzah:
Nesaî, cihad, bey'a;
Darimi, cihad; Muvatta, cihad; Ahmed b. Hanbel, V, 234.
"Kefâf" kelimesi; hayır, sevab, yeterli rızık,
manalarına gelir. İbnu'I-Esir'in Nihâye'deki ifadesine göre ise, bu
kelime bir şeyin ihtiyaca cevab verecek mikdanni ifade etmek için kullanılır.
Kadı Iyâz metindeki bu
kelimenin bulunduğu cümleye "bir sevapla dönmüş olmaz" diye mana
vermiştir. Ancak şunu ifade edelim ki Kadı lyâz'ın verdiği bu mana, söz konusu kelimedeki
kâfin kesre ile "kifaf" şeklinde okunmasıyla ilgilidir. Eğer bu
kelimedeki kâfetha okunacak olursa, Kadı Iyâz'a göre sözü geçen cümleye,
"kıyamet gününde kendisine yetecek kadar olan bir rızıkla dönmüş
olmaz" diye mana vermek gerekir. Çünkü "kefaf" kelimesi
"yeterli rızık" anlamına gelir.
el-Muzhır ise,
"kefaf" kelimesi denklik, eşitlik manasına geldiğinden bu cümleye,
"günahına denk bir sevapla dönmüş olmaz" diye mânâ vermiştir.
el-Muzhır'ın verdiği bu manaya göre övünmek, gösteriş ve ün için savaşan,
devlet reisine veya onun tayin ettiği kumandanlara itaat etmeyen ve yeryüzünde
fesat çıkaran kimsenin savaştan kazandığı sevab günahını karşılayamaz. Bilakis
günah sevabından daha fazla olarak savaştan dönmüş olur. Nitekim Tîbî ve Hafız
Münzirî de bu manayı tercih etmişlerdir. Çünkü ibâdetler salim bir niyetle
yapılmadıkları zaman günaha dönüşürler. Günah işleyenler ise günahkâr olurlar.
Ancak bu hadisin
senedinde Bakiyye b. Velid vardır. Bu râvi çok tenkide uğramıştır.
Bilindiği gibi
ibâdetlerde riya dört şekilde bulunur:
1. İbâdette sâdece riya
bulunur, sevap kasdı bulunmaz. Riyanın en şiddetlisi budur. Bu kimse bu
ibadetinden dolayı günahkâr olur.
2. Hem sevab kasdı hem
de riya bulunur. Fakat riya sevap kasdından daha fazladır. Bu çeşit riya
birinci derecedeki riyaya yakındır.
Bu hastalığa tutulan
kimse de her ne kadar ibâdetlerinde Allah'ın rızasını kazanma niyyeti varsa da
bu niyyet çok az olduğundan o kimseyi ibadete zorlayacak güçte değildir.
Tenhada kaldığı zaman ibadet yapamaz.
Riya ile yaptığı ibâdetlerinden dolayı da günahkâr olur.
3. Riya ile sevap kasdı
eşittir. Bu kimseyi yaptığı ibâdetlere sürükleyen kuvvet ne sadece gösteriş
yapma duygusudur, ne de sadece sevab kazanma arzusudur. Onu ibadete
sürükleyebilen riya ile sevap kasdının bir-leşmesidir. Çünkü içindeki riya onu
tek basma ibâdete sürüklemeye yeterli olmadığı gibi, sevap kazanma duygusu da
onu tek başına ibadet yapmaya sürüklemek için yeterli değildir. Bu kimseye
ibadetinden dolayı sevap verilmediği gibi günah da yazılmaz.
4. Sevap kazanma arzusu
gösteriş arzusundan daha çoktur. İşte ibâdetlerine bu şekilde bir riya karışan
kimseye ibadetinden dolayı sevab verilirse de bu sevab amelinin tam karşılığı
değildir. Çünkü ibadetine az da olsa riya karışmıştır. Bu riya amelini tamamen
ibtal etmezse de sevabım azaltır. Riyanın bundan Önceki derecelerine ise asla
sevap verilmez.[Aliyü’l-kari, Aynü'I-ilm ve Zeynü'l-hılm, II, 85, 86.]